نقش عوامل محیطی در توسعه فیزیــکی شهر (مطالعه موردی شهر ارکواز-ایلام)

یکی از مهمترین مباحث شهر و شهرنشینی در ایران امروز، بررسی و تحلیل رشد و توسعه ی کالبدی-فضایی شهر و شهرنشینی است. در این ارتباط هدف کلی برنامه ریزی شهری تأمین رفاه مردم از طریق ایجاد محیطی بهتر، سالمتر، آسانتر، موثرتر و دلپذیرتر است. بدین لحاظ تحلیل تناسب زمین برای توسعه ی شهری وشناسایی اراضی مناسب و اولویت دار برای توسعه ی فضایی بسیار ضروری می نماید. از این رو، هدف از تحقیق حاضر، نقش عوامل محیطی در توسعه فیزیکی شهر ارکواز، شناخت این عوامل موثر در توسعه فضایی شهر، بررسی سیر گسترش شهر و الگوی توسعه فیزیکی آن، شناخت توانمندیها و محدودیتهای توسعه فیزیکی شهر و ارائه راهکارهایی جهت برنامه ریزی اصولی و عملی برای توسعه ی فیزیکی شهر بوده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و پس از بررسی روند توسعه تاریخی و کالبدی شهر، عوامل و محدودیتهای موثر در توسعه ی فیزیکی شهر مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین مطابق فرضیات مطرح شده در تحقیق، نقش عوامل محیطی در گسترش فیزیکی شهر ارکواز مورد بررسی قرار گرفته و در بخش پایانی با تهیه لایه های اطلاعاتی مختلف از جمله سطوح کاربری های مطلوب جهت توسعه شهر، شیب، ارتفاع، خاک، زمین شناسی، زمین لغزش ، گسل، رودخانه ، شبکه ارتباطی و... و ورود این لایه ها به محیط نرم افزار arcgis و تجزیه و تحلیل آنها در پایگاه اطلاعاتی سیستم اطلاعات جغرافیایی، با استفاده از مدل ahp و نرم افزار expert choice ، اراضی مناسب جهت توسعه ی آتی شهر مشخص شد.. نتایج تحقیق نشان می دهد که عوامل و موانع طبیعی نقش عمده ای را در جهت دهی به توسعه ی فیزیکی شهر ایفا نموده بطوری که اراضی برای توسعه آتی عمدتاً به صورت نوار باریکی در جهت جنوب غرب و شمال غرب و تا حدودی جنوب شهر قرار گرفته اند. بنابراین باید حتی الامکان سعی شود اولویت توسعه به توسعه درونی بافت و استفاده از اراضی داخلی باشد. وهمچنین از گسترش افقی سطح شهر جلوگیری شود و تلاش در جهت عمودی سازی و فشرده سازی بافت چند طبقه بودن صورت گیرد. واژگان کلیدی: شهر ارکواز، عوامل محیطی، توسعه فیزیکی شهر، سیستم اطلاعات جغرافیایی،تحلیل سلسله مراتبی